Canlıların Sınıflandırılması
Yeryüzünde var olan canlıların sınıflandırılması olgusu çok eski çağlara kadar uzanmaktadır. XV-XVI yy. Yunan düşünürü Aristoteles'in yaptığı sınıflandırmaya göre canlılar iki ana gruptan oluşmakta idi:
  1. Bitkiler alemi
    1. Bitkiler
    2. Algler (su yosunları)
    3. Mantarlar
    4. Prokaryotlar (çekirdeksiz hücreliler)
  2. Hayvanlar alemi
    1. Hayvanlar
    2. Protozoalar (amipler, terliksi hayvanlar vb)
Daha sonra prokaryotlar, bitkiler aleminden çıkarılarak yeni bir canlı alemi olarak kabul edildi, böylece üç alemli sistem oluşmuş oldu. Ayrım esas olarak canlıların hücre yapısına dayanıyordu. Çekirdek öncesi hücreler (prokaryotik) ve gerçek çekirdekli (eukaryotik) hücreler. Yeni durum şöyle idi:
  1. Bitkiler alemi
    1. Bitkiler (Plantae)
    2. Algler (Algae)
    3. Mantarlar (Fungi)
  2. Hayvanlar alemi
    1. Hayvanlar (Animalia)
    2. Protozoa (amipler, terliksi hayvanlar vb.)
  3. Prokaryotlar (çekirdeksiz hücreliler: bakteriler, mavi-yeşil algler)
Yakın dönemdeki bilimsel gelişmeler ve canlıların hücre temelinde incelenmesi göstermiştir ki tek hücreli canlılar ne bitki ne de hayvan olarak düşünülebilir. Esas olarak canlılar arasındaki en temel ayrım "yüksek düzeyli" bitki ve hayvanlar arasında değil tek hücreli yaratıkların kendi aralarında olmaktadır. Bunlar arasındaki sınıflandırmaya bu yönüyle yüksek sınıflandırma da denebilir. Tek hücreliler kendi aralarında iki ayrı alem oluştururlar. Monera ve Protista.
Diğer taraftan mantarların bitki olarak ele alınması da sadece onların tek bir noktada kökleri olmasına dayandırılıyordu. Oysa mantarlar çok farklı yapıda idiler. Mantarlarda da bitkilerdekine benzeyen bir kanal sistemi vardır ancak bu kanallarda bitkilerdeki gibi besleyici özsu değil protoplazmanın kendisi dolaşmaktadır.
Daha da temel farklılık mantarların fotosentez yapmamalarındadır. Onlar besin kaynaklarına gömülü olarak yaşarlar. Beslenmeleri de emme yoluyla olur. Dünyamızdaki görevlerinin de genel anlamıyla ayrıştırıcılık olduğunu biliyoruz.

Bu yeni yanlarıyla ele alındığında canlılar dünyasını beş alemli ve üç düzeyli bir sistem olarak görmek gerekmektedir.

BEŞ ALEMLİ (ÜÇ DÜZEYLİ) SİSTEM
DÜZEY è

KOMPLEKS CANLILAR
Ökaryot çok hücreliler
(gerçek çekirdekli)

PROTISTA
Ökaryot tek hücreliler
(gerçek çekirdekli)

MONERA
Prokaryot tek hücreliler
(çekirdek öncesi)
ALEM è Bitkiler
Alemi		 Mantarlar
Alemi		 Hayvanlar
Alemi		 Protoktista Prokaryota
Beslenme Biçimi  è Fotosentez Bitkiler     Algler  
Emme   Mantarlar     Prokaryotlar
Sindirim     Hayvanlar Protozoalar  

Bu yeni sistemde çok hücreli yaşamın üç aleme ayrılması bir başka açıdan, ekolojik açıdan sınıflandırmayı da içermektedir. Şöyle ki dünyamızda üç temel yaşama biçimi bulunmaktadır:
  1. Üretim (bitkiler)
  2. İndirgeme -ayrıştırma- (mantarlar, bakteriler)
  3. Tüketim (hayvanlar)
Yaşamın esasının üretim ve indirgeme olduğu düşünüldüğunde tüketimi temsil eden ve bizim de içinde bulunduğumuz grubun canlılıkta pek temel bir işlevi olmadığı görülüyor. Yani biz tüketiciler olmadan da dünyamizdaki canlılık pek ala devam edebilecekti. Bilimin bu son gelişme noktasında, "insan merkezci" düşüncenin iflası daha da belirginleşmektedir.
Bu sınıflandırmada çok önemli bir diger nokta da şudur ki bir alemi oluşturan canlılar ortak bir atayla değil ortak bir yapıyla birleşirler.

Başa Dön


Mantarların Sınıflandırılması:
Son zamanlarda mantarlar alemini doğal bir sisteme oturtabilmek amacıyla çeşitli öneriler yapılmıştır. Önerilen sistemler büyük ölçüde benzerlikler taşımakla birlikte, oldukça belirgin farklılıklar da bulunmaktadır.
Bu önerilerden bir tanesini, genel bir fikir vermesi açısından, büyük mantarların söz konusu edildiği bu sitede, fazla detay olacağı için, bazı çıkartmalarla birlikte aşağıda aktarıyoruz. Öneri 1983 yılında yapılmış olup bazı ufak eklemelerle degiştirilmiştir.
Grup isimleri İsveçcedir. Türkiye'de bu şekilde çalısmalar olmadığından Türkçe karşılıklar bulunmamaktadır. Bir anlamda fikir versin diye, bizim tarafimizdan konulan Türkçe karşılıklar, aynı zamanda bu konuda atılacak adımlar için bir öneri niteliği de taşımaktadır. Bilinen karşılıklar (isimler) var ise bildirilmesini bekliyoruz.
Not: Bilimsel sınıflandırmalarda kademeler latince son eklerle belilenmektedir.
Örneğin: sınıf = ...cetes, takım = ...ales, familya(aile) = ...aceae
olan tür gelir. Bir mantar türü isimlendirilirken uluslararası kurala uyulmak zorunluğu vardır. Kural ise şöyledir: İsim iki kelimeden oluşur. Birinci kelime cinsi belirler ve, dünyanın her yanında bir örnekliği sağlamak amacıyla, Latince olmak zorundadır. İkinci kelime ise türün özelliklerini belirtir.
Familyalardan sonra cins gelmektedir. Bunun için ise herhangibir ek verilmemiştir. Daha ileri gidilirse bölüm ve en alt basamak Örneğin: Bizim acılı mantar adını verdiğimiz mantarın latince (bilimsel) adı "Lactarius piperatus"dır. Burada Lactarius, cins adıdır ve kırılgan saplı ve sütlü, lamelli mantarları tanımlamaktadır. Piperatus ise türün özelliğini belirtmektedir, yani: biberli.
Grup tanımlamasının ise herhangibir bilimsel karşılığı bulunmamaktadır. Sadece şu veya bu şekilde ortak özellikleri olan bireyleri kapsayan bir tanımlamadır. Bu nedenle grup, bazan bir tek cinsi kapsadığı gibi, örneğin: RISKOR grubu = Lactarius cinsi, bir kaç cinsi de kapsayabilmektedir, örneğin: SOPPAR grubu = Boletus cinsi + Sullius cinsi + vb.

MANTARLAR ALEMİ
  1. Bölüm MYXOMYCOTA
    • Sınıf MYXOMYCETES (Düşük mantarlar -sümüksü mantarlar- takriben 500 tür)
  2. Bölüm EUMYCOTA (Aslında beş adet alt bölümü var)
    (Yüksek mantarlar ).
    1. Alt Bölüm DEUTEROMYCOTINA (Fungi imperfecti -sporlarını cinsel yolla üretmiyorlar- Eşeysel üreme)
    2. Alt Bölüm ASCOMYCOTINA -28.000 tür-
      • Sınıf ASCOMYCETES (Spor keseli mantarlar)
        1. Grup MURKLOR (Beyin mantarları)
        2. Grup SKÅLSVAMPAR (Kase mantarları)
        3. Grup TRYFFLAR (Yer mantarları)
    3. Alt Bölüm BASIDIOMYCOTINA -16.000 tür-
      • Sınıf GASTEROMYCETES (Karınlı mantarlar)
        • Alt sınıf GASTEROMYCETIDAE -takriben 1000 tür-
          1. Grup STINKSVAMPAR (Kötü kokulu mantarlar)
          2. Grup BRÖDKORGSVAMPAR (Sepet mantarları)
          3. Grup ROTTRYFFLAR
          4. Grup RÖKSVAMPAR (Duman mantarları)
          5. Grup ÄGGSVAMPAR (Yumurta mantarları)
      • Sınıf HYMENOMYCETES
        • Alt sınıf HOLOBASIDIOMYCETES (Tek hücreliler)
          1. Takım BOLETALES
            1. Grup RÖRSOPPAR (Boru altlı mantarlar - süngerli mantarlar)
            2. Grup PLUGGSKIVLINGAR (Tapa mantarları - lamellileri-)
            3. Grup SLEMSKIVLINGAR (Sümüksü lamelliler)
          2. Takım RUSSULALES
            1. Grup KREMLOR (Gevrek lamelliler)
            2. Grup RISKOR (Sulu -sütlü- lamelliler)
          3. Takım TRICHOLOMATALES
            1. Grup VAXINGAR (Balmumu lamelliler)
            2. Grup MUSSLINGAR (Midye tipli lamelliler)
            3. Grup TRATTSKIVLINGAR (Konik lamelliler)
            4. Grup HONUNGSSKIVLINGAR (Bal lamellileri)
            5. Grup MUSSERONER
            6. Grup NAGELSKIVLINGAR (Tırnak lamellileri)
            7. Grup HÄTTOR (Şapkalar)
          4. Takım PLUTEALES
            1. Grup MJÖLSKIVLINGAR (Un lamellileri)
            2. Grup RÖDLINGAR (Al mantarlar - Kırmızımsılar)
          5. Takım CORTINARIALES
            1. Grup SPINDELSKIVLINGAR (Örümcek lamellileri)
            2. Grup TRÅDINGAR (İpliksi lamelliler - iplikli şapkalılar)
            3. Grup TOFSSKIVLINGAR (Püsküllü lamelliler)
          6. Takım AGARICALES
            1. Grup SPRÖDINGAR ( Gevrek lamelliler)
            2. Grup BLÄCKSVAMPAR (Mürekkep mantarları)
            3. Grup CHAMPINJONER
            4. Grup FJÄLLSKIVLINGAR (Pullu lamelliler)
            5. Grup PARASOLSKIVLINGAR (Şemsiye lamellileri)
            6. Grup KAMSKIVLINGAR (Tarak lamellileri)
            7. Grup FLUGSVAMPAR (Kase dipli mantarlar - yakalı mantarlar)
          7. Takım APHYLLOPHORALES (Bon'a göre)
            1. Grup KANTARELLER
            2. Grup FINGERSVAMPAR (Parmak mantarları)
            3. Grup BLOMKÅLSVAMP (Karnıbahar mantarı)
            4. Grup SKINNSVAMPAR (Deri mantarları)
            5. Grup VÅRTÖRA
            6. Grup TAGGSVAMPAR (Dikenli mantarlar)
            7. Grup TICKOR (Odunsu mantarlar - ağaç mantarları)
            8. Grup OXTUNGSVAMP (Öküz dili)
        • Alt sınıf PHRAGMABASIDIOMYCETES (Jelatinimsi mantarlar -Çok hücreliler)
          1. Aile DACRYMYCETACEAE -sarı boynuz-
          2. Aile TREMELLACEAE
          3. Aile AURICULARIACEAE -kulak-

Liste Başına Dön/ En Başa Dön

Mantar sınıflandırma şeması:
Büyük mantarların gövdesi, kabaca biz bunları şapkalı mantarlar olarak tanımlıyoruz, genel olarak bir sap ve şapkadan oluşmaktadır. Ancak tüm büyük mantarlar böyle şapkalı değildirler. Bazan da sap olarak tanımlanabilecek bir kısım olmayabilir. Mantarların sporları işte bu şapka dediğimiz bölümde, humenium içinde oluşurlar. Humeniumun biçimine göre mantarlar gruplandırılabiliyor.
Aşağıdaki şema genel geçerliliğe göre, humeniumun fiziksel görünüşü göz önüne alınarak yapılmıştır. Grup yada örnek isimleri Türkçe karşılıkları olmadığından Latince olarak verilmiştir. Lamel tipleri yada diğer özelliklerle ilgili bilgi için: (bak: Lameller)

Humeniumun Görünüşü:
  • Lamelli
    • Şapka sapa sıkıca bağlı.
      • Sporları beyaz-yada açık renkli (bak: Spor izi)
        • Sapları kırılgan
          • Mantarın kesilen yüzeylerinden sıvı çıkıyor. Lactarius türleri.
          • Kesiklerde süt yok Russula türleri
        • Sap etleri lifli.
          • Lamelleri balmumu yapısında. Hygrocybe türleri
          • Sert etli, lamelleri çentikli. Tricholoma türleri
          • Sapta yüzükler var, lameller inişli. Armillaria mellea
          • Lameller inişli. Clitocybe türleri
          • Sapları kıkırdak yapılı.Collybia vb. türleri
          • Mantarın tümü kıkırdak yapılı. Marasmius türleri
          • Sapları eksantrik yada hiç yok. Plerotus vb. türleri
          • Küçük konik mantarlar, lamelleri inişli. Omphalina türleri
          • Küçük çan biçiminde, radyal çizgili şapkalar. Mycena türleri.
      • Sporlari kahverengi
        • İç zar örümcek ağı yapısında. Genel olarak şapka kenarında ve ayakların yukarı kısımlarında saçak (püskül) şeklinde kahverengi zar kalıntıları bulunur. Cortinarius türleri.
        • Şapkaların üstü iplık iplik Inocybe türleri.
        • Değişik türlerde küçük kahverengimsi mantarlar.
      • Sporları kırmızı
        • Un kokulu mantarlar, lamelleri inişli. Clitopilus türleri.
        • Diğer kırmızı lamelliler. Entoloma türleri.
      • Sporları siyah
        • Ayakları yüzüklü. Lamelleri bitişik. Stropharia türleri.
        • Şapka kenarı ile ayak arasında bir örtü bulunuyor. Hypholoma türleri.
    • Şapka ile sap birbirinden kolaylıkla ayrılabiliyor.
      • Ayak uçları kase yada çorap içerisinde.
        • Beyaz sporlu.
          • Ayakları yüzüklü. Amanita türleri.
          • Ayakları yüzüksüz. Bunlar yüzüksüz Amanita türleridir.
        • Kırmızı sporlu. Yüzüğü yok. Volvariella türleri.
      • Ayakları çıplak.
        • Beyaz sporlu.
          • Ayaklarında yüzük var. Macrolepiota procera (Turna bacağı)
        • Kırmızı sporlu. Ayakları yüzüksüz. Pluteus türleri
          • Ayaklar yüzüklü. Agaricus (Champinion) türleri.
          • Ayaklarda yüzük yok. Coprinus (mürekkep mantarı) türleri,
  • Yivli
    • Cantharellus türleri. (Horoz mantarı vb)
  • Damarlı
    • Craterellus (Siyah huni mantarı)
  • Dikenli
    • Hydnum repandum vb.
  • Borulu
    • Borulu (Süngerimsi). Gelişkinlerde borular şapka etinden ayrılabiliyor.
    • Borucuklar çok kısa, gözenek şeklinde ve şapka etinden ayrılamıyor.
  • Parmak biçimi
    • Dallı, budaklı parmak şeklinde. Ramaria formoza (saçaklı) vb.
  • Diğer biçimler. Bu mantarların ortak özelliği karın mantarları olmalarıdır. Yani bunlarda sporlar, değişik biçimde olmakla birlikte, gövdenin içerisinde oluşurlar. Olgunlaştıktan sonra herhangi bir yolla gövdeden dışarı atılırlar.
    • Basidie tipi olanlar
      • Duman mantarları. Lycoperdon türleri vb
      • Yumurta mantarları. Bovista türleri.
      • Pis kokulu mantarlar. Phallus impudicus vb.
      • Karnıbahar mantarı. Sparassis crispa
    • Spor kesesi tipli olanlar
      • Beyin mantarları. Cıvık mantar
      • Yer mantarları. Domalan
      • Kase mantarları. Yeryaran

Şema Başına Dön / En Başa Dön