SÖBELEN MANTARI (Coprinus comatus)

Bu bölümde yurdumuzda çok yaygın bir mantarı tanıtmaya çalışacağız. Mantarın bilinen adı Söbelen Mantarı dır. Mantarın adı, özellikle genç mantarların, söbe yani oval olmasından, yani yumurtaya benzemesinden gelmektedir. Bu mantara Pösteki Mantarı da denilmektedir. Bu ad ise mantarın dış görünüşü ile koyun postunu andırmasına bağlı olarak verilmiş olmalıdır.

Nasıl Tanınır? (Resimdeki numaralarla açıklanmıştır.)

  1. Gelişmiş mantarların şapkası çan biçimindedir ve üzerinde beyaz, dantel gibi geniş pullar bulunur. Dantel, en tepede sarı-kahverengi bir renk alır.

  2. Şapkanın tepesi düz ve sarı-kahverengidir.

  3. Genç mantarlar silindirik, giderek uzun yumurta biçimindedir.

  4. Şapkanın içerisinde çok sık, sağlam, düşey lameller bulunur. Lameller önce beyazdır, giderek şapkanın uçlarından başlayarak kırmızı ve sonunda siyah olurlar. Bu siyahlık olgunlaşan sporların siyah renginden gelmektedir.
    Bir kimyasal reaksiyon sonucu lameller parçalanarak siyah bir sıvı oluştururlar. Mantar "mürekkepleşir".

    Bu nedenle bu mantarın adı diğer dillerde 'mürekkep' kelimesiyle ilişkilidir. Bizde neden buna benzer bir isim verilmediği pek anlaşılamıyor. Bunun nedeni, belki, mantarla içli dışlı olan halk kesimlerinin mürekkeple pek ilişkide olmamaları belki de mürekkep yalamışlarla(!) aralarında mesafe hissetmiş olmalarıdır.

  5. Ayak (sap) beyaz ve içi oyuk, borumsudur. Şapkadan çok kolay ayrılır. Şapkanın oluşum başlangıcında ayağın çevresinde ince, gevrek bir halka bulunur, ancak çok kolay ayrılır ve düşer.

  6. Mantarın eti beyaz ve şapkada çok incedir. Şapkanın büyük bölümünü lameller oluşturur.

Aşağıda söbelen mantarının değişik fotoğrafları görülüyor.

Kokusu ve Tadı:
Mantarın kendine özgü bir kokusu ve tadı yoktur.

Yetiştiği yerler ve özellikleri:
Çürükçüldür, yeni yapılmış ve iyi gübrelenmiş çimenliklerde yetişir. Söbelen, insanların ayak izlerini izleyen mantarlardan biridir. Toprak yol kenarlarında hatta asfalt yollar boyunca bile yetişirler. Çok çabuk gelişirler, öyle ki iyi bir yağmurun ardından bir gecede ortaya çıkabilirler. Gruplar halinde bulunurlar ve bazan geniş bir alanı kaplarlar.

Toplama ve temizleme:
Pösteki mantarı genç aşamasında, yumru konumunda iken toplanmalıdır. O zaman bütün lameller beyazdır. Lameller -yukarıda anlatıldığı gibi- şapka uçlarından kırmızılaşmaya başladığında yine toplanabilir, ancak o zaman bu kırmızılaşan kısımlar kesilip atılırlar. Ancak eve gelir gelmez hemen pişirilmelidir, aksi durumda oda sıcaklığında lameller hemen yine  kımızılaşırlar.
Mantar gövdesini döndürüp koparmak oldukça zordur, o nedenle ayak, toprak hizasından kesilip alınır.
Söbelen, larva istilasına hemen hemen hiç uğramayan bir mantardır. O nedenle temizlenme diye bir sorunu olmaz.

 


Dikkat
Uyari !!!

Söbelen mantarının aynı
soydan (Coprinus) bir başka mantar ile karıştırılma tehlikesi bulunmaktadır.

Bu mantarın latince adı: Coprinus atramentarius olup bünyesinde bulunan Coprin nedeniyle alkolle beraber alındığında zehirlenmeye neden olmaktadır. Bu duruma tıp dilinde Coprimus Sendromu adı verilmektedir. (Bak:Zehirli mantarlar)
Biz bu mantara Gri Söbelen adını veriyoruz.
Aşağıda bu mantarın iki ayrı fotoğrafı ve belirleyici özellikleri, yani Söbelen  mantarından farklılıkları açıklanmıştır.
 

Gri söbelen mantarında:
1-Şapkanın üstü beyaz yada sarı-kahverengi değil gri tondadır.
2-Aynı şekilde, şapkanın tepesinde sarı-kahverengi değil gri, ufak pul bulunur.
3-Şapka üzerinde boylamasına uzun, değişken derinlikte yivler bulunur.
4-Şapkanın kenar uçları genellikle yarıktır.