Bu bölümde yurdumuzda çok yaygın
bir mantarı tanıtmaya çalışacağız. Mantarın bilinen adı
Söbelen
Mantarı dır.
Mantarın adı, özellikle genç mantarların, söbe yani oval
olmasından, yani yumurtaya benzemesinden gelmektedir. Bu mantara Pösteki Mantarı
da denilmektedir. Bu ad ise mantarın
dış görünüşü ile koyun postunu andırmasına bağlı olarak verilmiş
olmalıdır. |
Nasıl Tanınır?
(Resimdeki numaralarla açıklanmıştır.)
-
Gelişmiş mantarların şapkası
çan biçimindedir ve üzerinde beyaz, dantel gibi geniş pullar bulunur.
Dantel, en tepede sarı-kahverengi bir renk alır. -
Şapkanın tepesi düz ve
sarı-kahverengidir. -
Genç mantarlar silindirik,
giderek uzun yumurta biçimindedir. -
Şapkanın içerisinde çok sık,
sağlam, düşey lameller bulunur. Lameller önce beyazdır, giderek şapkanın
uçlarından başlayarak kırmızı ve sonunda siyah olurlar. Bu siyahlık
olgunlaşan sporların siyah renginden gelmektedir.
Bir kimyasal reaksiyon sonucu lameller parçalanarak siyah bir sıvı
oluştururlar. Mantar "mürekkepleşir".
Bu nedenle bu mantarın adı diğer dillerde 'mürekkep' kelimesiyle
ilişkilidir. Bizde neden buna benzer bir isim verilmediği pek anlaşılamıyor.
Bunun nedeni, belki, mantarla içli dışlı olan halk kesimlerinin mürekkeple
pek ilişkide olmamaları belki de mürekkep yalamışlarla(!) aralarında mesafe
hissetmiş olmalarıdır. -
Ayak (sap) beyaz ve içi
oyuk, borumsudur. Şapkadan çok kolay ayrılır. Şapkanın oluşum başlangıcında
ayağın çevresinde ince, gevrek bir halka bulunur, ancak çok kolay ayrılır ve
düşer. -
Mantarın eti beyaz ve
şapkada çok incedir. Şapkanın büyük bölümünü lameller oluşturur.
|
Kokusu ve Tadı:
Mantarın kendine özgü bir kokusu ve tadı
yoktur.
Yetiştiği yerler ve özellikleri:
Çürükçüldür, yeni yapılmış ve iyi
gübrelenmiş çimenliklerde yetişir. Söbelen, insanların ayak izlerini
izleyen mantarlardan biridir.
Toprak yol kenarlarında hatta asfalt yollar boyunca bile
yetişirler. Çok çabuk gelişirler, öyle ki iyi bir yağmurun ardından bir gecede
ortaya çıkabilirler. Gruplar halinde bulunurlar ve bazan geniş bir alanı
kaplarlar.
Toplama ve temizleme:
Pösteki mantarı genç aşamasında, yumru konumunda iken
toplanmalıdır. O zaman bütün lameller beyazdır. Lameller -yukarıda anlatıldığı
gibi- şapka uçlarından kırmızılaşmaya başladığında yine toplanabilir, ancak o
zaman bu kırmızılaşan kısımlar kesilip atılırlar. Ancak eve gelir gelmez hemen
pişirilmelidir, aksi durumda oda sıcaklığında lameller hemen yine
kımızılaşırlar.
Mantar gövdesini döndürüp koparmak oldukça zordur, o nedenle ayak, toprak
hizasından kesilip alınır.
Söbelen, larva istilasına hemen hemen hiç uğramayan bir mantardır. O nedenle
temizlenme diye bir sorunu olmaz. |